(Ένα αδημοσίευτο κείμενο)
Του Γεωργίου Αθ. Κλήμου
Όταν γράφαμε το βιβλίο της Καστανιάς1 δεν είχαμε υπόψη τον πρώτο της Εκλογικό κατάλογο του 1883 και στηριχθήκαμε περισσότερο στο να σκιαγραφήσουμε το γενεαλογικό δέντρο των κατοίκων της στα Μητρώα Αρρένων του τότε Δήμου, Κοινότητας κλπ. Εκ των υστέρων ο φίλος Πέτρος Κομπορόζος, τον οποίο με την ευκαιρία ευχαριστώ, μου παρέδωσε από τα αρχεία του Μουσείου Πόλης Καρδίτσας τον παρουσιαζόμενο σήμερα πολύ χρήσιμο Εκλογικό της κατάλογο.
Η πρώτη ματιά μάς εξέπληξε. Από τα συνολικά 107 άτομα του καταλόγου, κάτοικοι Καστανιάς είναι μόνο 8. Τι άραγε είχε συμβεί; Επαληθεύεται στο ακέραιο αυτό που υποστήριζα στο βιβλίο μου ότι με την ίδρυση της οροθετικής γραμμής του 1833 η Καστανιά αναβαθμίστηκε από τουρκικής πλευράς ως σημαίνουσα στρατιωτική θέση, υποβαθμίστηκε όμως σε ποιότητα ζωής των κατοίκων της και, πολλοί κάτοικοί της κατέφευγαν σε άλλα μέρη και ιδίως στη Λάρισα όπου είχαν ιδρύσει και μικρή παροικία.
Ο σημερινός κατάλογος στο παραπάνω ερώτημά μας είναι πολύ διαφωτιστικός. Με την πιο επίσημη μορφή μάς πληροφορεί ότι πολλοί Καστανιώτες τότε, συνολικά 69, την εγκατέλειψαν για να μην έχουν καθημερινή επαφή με τους Τούρκους και εγκαταστάθηκαν στη θέση Κρανιά κοντά στην Κουτσοπαπούλου της Μούχας, καθώς η Καστανιά ήταν τούρκικο και η Μούχα ελληνικό. Ερείπια του οικισμού αυτού, ως μου πληροφόρησε ο αγαπητός συνάδελφος Μένιος Γιαννέλος, σωζόταν στην περιοχή μέχρι τη δεκαετία του ΄60. Πρόκειται ασφαλώς για τη θέση Κρανιά (αναφέρεται και η θέση Λυκαρέικα) όπου 37 οικογένειες Καστανιωτών το 1885 είχαν αγρούς « της ακραιφνούς κυριότητος και κατοχής των μετά των περιφερειών των μη αποτελούσας την κοινοτικήν περιφέρειαν»2. Ενώ άλλοι κατέφυγαν σε γειτονικά ή πιο απομακρυσμένα μέρη.
Πέραν των ανωτέρω ο κατάλογος εμπλουτίζει το γενεαλογικό δέντρο των Καστανιωτών του βιβλίου μου. Στα περισσότερα των επωνύμων ο κατάλογος προχωρά πιο βαθιά στο χρόνο. Μας δίνει νέα επώνυμα: όπως Αποστολάκης και Κοτζιατζής ή Κοντζίδης. Μας επιβεβαιώνει ότι το κύριο επάγγελμα των Καστανιωτών, το β΄ μισό του 17ου αι., ήταν αυτό του αμπελουργού. Και μας δίνει κάποιες διαφοροποιήσεις ως προς το σημερινό επώνυμο κάποιων οικογενειών. Δεν θα υπεισέλθουμε σε λεπτομέρειες των παραπάνω θεμάτων, αφήνοντας τους αναγνώστες τής στήλης να βγάλουν τα δικά τους συμπεράσματα. Πάντως να έχουμε υπόψη μας πως στην προσπάθεια σύνταξης των Μητρώων Αρρένων τής κάθε Κοινότητας, όπως και του εκλογικού καταλόγου της, δεν ήταν πρόθυμη πάντα η προσέλευση κατοίκων.
Παραθέτουμε τους τρεις πίνακες που απαντούν σε κάποιες επί μέρους ερωτήσεις και τέλος τον παρουσιαζόμενο σήμερα εκλογικό κατάλογο του 1883.
Α΄ -Δημότες Καστανιάς του 1883 με βάση τον τόπο διαμονής των
Κρανιά 69 κάτοικοι
Καρδίτσα 11
Καστανιά 8
Κωνσταντινούπολις 5
Καροπλέσι 3
Καταρη3 2
Αθήνα 2
Λαμία 2
Τζιβίση4 2
Τρίκαλα 2
Πριντζέσι5 1
Σύνολο 107
Β΄ -Επαγγέλματα της Καστανιάς (1883)
Αμπελουργοί 40
Γεωργοί 25
Υπηρέτες 19
Ποιμένες 9
Καζαντζήδες 2
Εύζωνοι 6 3
Παντοπώληδες 3
Βουκόλοι 1
Έμποροι 1
Κτηματίες7 1
Μπακάληδες 1
Ξενοδόχοι 1
Υποδηματοποιοί 1
Σύνολο 107
Γ΄-Επώνυμά της με κάποια αλλαγή ως προς την σημερινή μορφή τους.
- Αντωνόπουλος, το σημερινό Αντωνίου.
- Γιαννουσής, το Γιαννουσάς
- Εγγλίζος, το Εγγλέζος
- Ζιάκας, το Ζιάκανος
- Κανναβάς, το Κανναβός.
- Κατζίκης, το Κατσίκης.
- Κλόντζης, το Κλούτσος
- Κοτής, το Κουτής.
- Κωνσταντίνας, δεν έχει σχέση με το Κωνσταντίνου της Μούχας. Είναι το επώνυμο Θεοδοσίου του βιβλίου μου και ίσως να μην προέρχεται εκ του κλάδου των Γουζαίων που υπανισσόμουν.
- Μανίτζης, το Μανιώζης
- Ματζουτιός, το Ματσουκάς
- Μπότζης, το Μπότσης
- Παπαγεώργης, το Παπαγεωργίου
- Σκύβας, το Σκεύας ή Σκέβας
- Χαντζικούλης, το Χατζηνικολάου
- Χορδάτος, το Κορδάτος.
Ο ΕΚΛΟΓΙΚΟΣ ΚΑΤΑΛΟΓΟΣ ΚΑΣΤΑΝΙΑΣ ΤΟΥ ΕΤΟΥΣ 1883
α/α επώνυμο όνομα όν. πατρός ηλικία επάγγελμα ενεστ. διαμονή
- Αποστολάκης Πολίζος Απόστολος 45 αμπελουργός Καρδίτζα
- Αθανασόπουλος Γεώργιος Αθανάσιος 86 αμπελουργός Καστανιά
- Αθανασόπουλος Στυλιανός Γεώργιος 38 αμπελουργός Καστανιά
- Αντωνόπουλος Επαμ/νδας Ιωάννης 34 αμπελουργός Καστανιά
- Αναγνωστίδης Γεώργιος Αναγνώστης 61 αμπελουργός Καστανιά
- Αναγνωστίδης Κων/νος Αναγνώστης 36 αμπελουργός Καστανιά
- Γαλάνης Ιωάννης Γεώργιος 31 γεωργός Καστανιά
- Γαλάνης Κων/νος Αθανάσιος 71 γεωργός Καστανιά
- Γαλάνης Χαρ/μπος Γεώργιος 39 αμπελουργός Καστανιά
- Γεροντόπουλος Δημήτριος Γεώργιος 76 γεωργός Καραπλέσιον
- Γεροντόπουλος Ιωάννης Δημήτριος 36 αμπελουργός Κρανιά
- Γεροντόπουλος Αναστάσιος Δημήτριος 34 γεωργός Καραπλέσιον
- Γεροντόπουλος Βασίλειος Δημήτριος 26 αμπελουργός Καραπλέσιον
- Γιαννουσής Λάμπρος Γούλας 51 ποιμήν Τζιβίση
- Γιαννουσής Ευαγγέλης Λάμπρος 24 εύζωνος Τζιβίση
- Δημουλάς Δημήτριος Ιωάννης 56 γεωργός Κρανιά
- Δημουλάς Αντώνιος Ιωάννης 36 αμπελουργός Κρανιά
- Διαμαντής Νικόλαος Αναγνώστης 34 αμπελουργός Κρανιά
- Διαμαντής Γεώργιος Αναγνώστης 25 αμπελουργός Κρανιά
- Δίπλας Γεώργιος Δημήτριος 71 αμπελουργός Κρανιά
- Δίπλας Νικόλαος Γεώργιος 33 γεωργός Κρανιά
- Εγγλίζος8 Χρήστος Μανώλης 71 γεωργός Κρανιά
- Εγγλίζος Δημήτριος Χρήστος 29 αμπελουργός Κρανιά
- Εγγλίζος Πέτρος Χρήστος 27 εύζωνος Κρανιά
- Ζήσης Δημήτριος Ζήσης 41 υπηρέτης Κρανιά
- Ζαχαρόπουλος Ζαχαράκης Κων/νος 38 κτηματίας Κρανιά
- Ζαχαρόπουλος Στέργιος Κων/νος 36 γεωργός Κρανιά
- Ζαχαρόπουλος Δημήτριος Κων/νος 31 αμπελουργός Κρανιά
- Ζουμπογιάννης Μιχάλης Κων/νος 51 γεωργός Κρανιά
- Ζουμπογιάννης Ιωάννης Κων/νος 36 γεωργός Κρανιά
- Ζουμπογιάννης Δημήτριος Κων/νος 38 υπηρέτης Κων/πολις
- Ζιάκας Χρήστος Δημήτριος 61 αμπελουργός Κρανιά
- Ζιάκας Ιωάννης Δημήτριος 46 ποιμήν Κρανιά
- Ζιάκας Χαρ/μπος Χρήστος 25 υπηρέτης Καρδίτζα
- Ζογλοπίτης Απόστολος Απόστολος 31 αμπελουργός Κρανιά
- Ζωιτσάκος Κων/νος Δημήτριος 36 υπηρέτης Καρδίτζα
- Κακούρης Χρήστος Δημήτριος 56 γεωργός Κρανιά
- Κακούρης Ιωάννης Χρήστος 23 υπηρέτης Λαμία
- Κωνσταντίνας Δημήτριος Κων/νος 39 υπηρέτης Αθήναι
- Κωνσταντίνας Αθανάσιος Κων/νος 35 υπηρέτης Αθήναι
- Κωνσταντίνας Γεώργιος Κων/νος 39 αμπελουργός Κρανιά
- Κωνσταντίνας Θεοδόσιος Κων/νος 27 υποδηματοποιός Κρανιά
- Κόγιας Δημήτριος Ιωάννης 26 ποιμήν Κρανιά
- Κόγιας Βασίλειος Ιωάννης 22 ποιμήν Κρανιά
- Κόγιας Σπύρος Αθανάσιος 41 αμπελουργός Κρανιά
- Κόγιας Κων/νος Νικόλαος 42 έμπορος Κρανιά
- Κόγιας Στυλιανός Νικόλαος 38 γεωργός Κρανιά
- Κόγιας Βασίλειος Νικόλαος 35 ποιμήν Κρανιά
- Κόγιας Γρηγόριος Κων/νος 23 ποιμήν Κρανιά
- Καναράς Κων/νος Αθανάσιος 51 καζαντζής Κρανιά
- Καναράς Γεώργιος Κων/νος 23 υπηρέτης Κρανιά
- Καναράς Νικόλαος Αθανάσιος 41 υπηρέτης Καρδίτζα
- Καναράς Βάιος Δημήτριος 22 υπηρέτης Καρδίτζα
- Καναράς Στέριος Αθανάσιος 46 υπηρέτης Καρδίτζα
- Κόγιας Γεώργιος Ιωάννης 61 αμπελουργός Κρανιά
- Κόγιας Δημήτριος Γεώργιος 39 καζαντζής Τρίκαλα
- Κόγιας Κων/νος Γεώργιος 41 υπηρέτης Τρίκαλα
- Κόγιας Αθανάσιος Γεώργιος 36 υπηρέτης Κων/πολις
- Κόγιας Αντώνιος Γεώργιος 24 υπηρέτης Κων/πολις
- Κλόντζης Ιωάννης Δημήτριος 41 αμπελουργός Κρανιά
- Κοτζιατζής Παναγιώτης Χρήστος 51 ποιμήν Κρανιά
- Κοντζίτζης Δημήτριος Χρήστος 36 αμπελουργός Κρανιά
- Καναβάς Ιωάννης Δημήτριος 56 γεωργός Κρανιά
- Καναβάς Απόστολος Ιωάννης 23 υπηρέτης Καρδίτζα
- Κατζίκης Παναγιώτης Δημήτριος 36 γεωργός ΚΑΤΑΡΗ
- Κατζίκης Κων/νος Παναγιώτης 23 γεωργός ΚΑΤΑΡΗ
- Κοτής Ιωάννης Κων/νος 31 βουκόλος Κρανιά
- Καραστέργιος Νικόλαος Αναστάσιος 30 εύζωνος Κρανιά
- Καναβός Δημήτριος Κωνσταντής 22 αμπελουργός Κρανιά
- Λαζαρίδης Λάζαρος Δημήτριος 36 αμπελουργός Κρανιά
- Μητρογώγος Φώτιος Ιωάννης 56 παντοπώλης Κων/πολις
- Μητρογώγος Δημήτριος Ιωάννης 51 παντοπώλης Κρανιά
- Μπότζης Δημήτριος Χαράλαμπος 36 γεωργός Κρανιά
- Μπότζης Κων/νος Χαράλαμπος 27 αμπελουργός Κρανιά
- Μπύρδας Ιωάννης Χρήστος 46 γεωργός Κρανιά
- Μπύρδας Βασίλειος Ιωάννης 24 υπηρέτης Λαμία
- Μανίτζης Κωνσταντής Αθανάσιος 34 αμπελουργός Κρανιά
- Ματζουτιός Δημήτριος Αθανάσιος 26 γεωργός Κρανιά
- Μπλούχος Κωνσταντής Αθανάσιος 29 αμπελουργός Κρανιά
- Μπύρδας Γεώργιος Κων/νος 41 γεωργός Κρανιά
- Ντεληγιώργης Γεώργιος Δημήτριος 26 αμπελουργός Κρανιά
- Ξυδιάς Δημήτριος Ιωάννης 53 αμπελουργός Κρανιά
- Ξυδιάς Ευστάθιος Δημήτριος 24 αμπελουργός Κρανιά
- Ξυδιάς Αναγνώστης Δημήτριος 23 αμπελουργός Κρανιά
- Ξυδιάς Αθανάσιος Γεώργιος 43 αμπελουργός Κρανιά
- Ξυδιάς Θεόδωρος Γεώργιος 41 γεωργός Κρανιά
- Οικονόμος Γεώργιος Παπακώστας 31 αμπελουργός Κρανιά
- Οικονόμος Χαράλαμπος Παπακώστας 27 γεωργός Κρανιά
- Οικονόμος Δημοσθένης Παπακώστας 24 υπηρέτης Κρανιά
- Παπαγεώργης Δημήτριος Παπαγεώργης 56 γεωργός Κρανιά
- Πέτρος Γεώργιος Πέτρος 36 ξενοδόχος Καρδίτζα
- Πέτρος Ηλίας Πέτρος 32 υπηρέτης Καρδίτζα
- Παπαθέος Γεώργιος Κων/νος 61 αμπελουργός Κρανιά
- Παπαθέος Νικόλαος Γεώργιος 33 μπακάλης Καρδίτζα
- Παπαγιάννης Ιωάννης Νικόλαος 23 υπηρέτης Καρδίτζα
- Σκύβας Δημήτριος Γεώργιος 46 γεωργός Πριντζέσια
- Τσιαβάρας Κων/νος Γεώργιος 23 αμπελουργός Κρανιά
- Τσιαβάρας Γούσιος Γεώργιος 41 αμπελουργός Κρανιά
- Τσιουράνης9 Νίκος Ιωάννης 51 αμπελουργός Κρανιά
- Τσιουράκης Δημήτριος Νικόλαος 25 αμπελουργός Κρανιά
- Χαντζικούλης Νικόλαος Στέριος 41 παντοπώλης Κρανιά
- Χοντρομάρος Αναγνώστης Γεώργιος 44 γεωργός Κρανιά
- Χοντρομάρας Νίκος Παπακώστας 61 γεωργός Κρανιά
- Χορδάτος10 Στέριος Αθανάσιος 71 γεωργός Κρανιά
- Χορδάτος Απόστολος Στέριος 36 αμπελουργός Κρανιά
- Χορδάτος Δημήτριος Στέριος 29 ποιμήν Κρανιά
- Χορδάτος Ηλίας Στέριος 23 ποιμήν Κρανιά
Σημειώσεις:
- Γεώργιος Αθ. Κλήμος, Ιστορικά στοιχεία Καστανιάς και Μούχας Αγράφων, Καρδίτσα 2010.
- Γ. Κλήμος, ό. π., σ. 134-135.
- Καταρη: ίσως το Καταφή< Καταφύ<Καταφύγι.
- Τζιβίση: τα Γιαννουσέικα
- Πριντζέσια: παλιός οικισμός του Καροπλεσίου.
- εύζωνοι: κάτι αντίστοιχο με τους σημερινούς συνοριοφύλακες.
- κτηματίας. για τα ορεινά αναφέρονται, με τον όρο αυτό, οι έχοντες μια ανώτερη κοινωνική τάξη.
- Εγγλίζος, προφανώς αναγνωστικό λάθος. Το σωστό Εγγλέζος.
- Τσουράνης, αναγνωστικό λάθος. Το σωστό Τσουράκης.
- Χορδάτος, αναγνωστικό λάθος. Το σωστό Κορδάτος.