ΑΝΑΜΝΗΣΕΙΣ, Ο ΜΑΡΧ ΚΑΙ Ο ΑΡΧΑΙΟΣ ΕΛΛΗΝΙΚΟΣ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ
Κατοχή στην Καρδίτσα. Πρώτα με τους Ιταλούς μέχρι το Σεπτέμβριο του 1943, όταν η Ιταλία συνθηκολόγησε. Στη συνέχεια με τους Γερμανούς μέχρι το Σεπτέμβριο του 1944, όταν η Καρδίτσα απελευθερώθηκε. Πρώτοι αντάρτες στα Αγραφιώτικα χωριά το Φθινόπωρο του 1942. Φουντώνει η αντίσταση το 1943 και κορυφώνεται το 1944. Συγκρούσεις ανταρτών με τους κατακτητές, εκτελέσεις πατριωτών, πυρπόληση πολλών Αγραφιώτικων χωριών. Χρόνια συγκλονιστικά, χρόνια εφηβικά και αξέχαστα.
Τα σχολεία λειτουργούσαν με μεγάλες και απρόβλεπτες διακοπές. Αποτέλεσμα : το μεγαλύτερο μέρος του χρόνου τον περνούσα στη γενέτειρά Καστανιά Αγράφων. Επειδή σχολικό διάβασμα δεν υπήρχε, διάβαζα ότι άλλο έπεφτε στα χέρια μου. Η περιοχή των Αγράφων υπήρξε το πανελλήνιο κέντρο των εαμικών οργανώσεων. Στην Καστανιά λειτουργούσε, μεταξύ άλλων, το κέντρο διεκπεραίωσης εντύπου υλικού, το οποίο παρήγαν οι οργανώσεις αυτές. Το τυπογραφείο λειτουργούσε στον γειτονικό οικισμό Παλιοζογλώπι του χωριού Ραχούλας, όπου, σύμφωνα με εκπεφρασμένη επιθυμία του, είχε ταφεί ο Χαρίλαος Φλωράκης. Ήθελε, όπως είχε πει, να αγναντεύει από εκεί την απεραντοσύνη του θεσσαλικού κάμπου. Αξίζει να σημειωθεί ότι το τυπογραφείο λειτουργούσε με ηλεκτρική ενέργεια που παρήγετο από υδροηλεκτρική εγκατάσταση κατασκευασθείσα μερίμνη της τοπικής οργάνωσης, αξιοποιώντας κάποια υδατόπτωση. Στο κέντρο διεκπεραίωσης της Καστανιάς έβρισκε κανείς πλήθος φυλλάδια, μπροσούρες όπως τα έλεγαν, καθώς και την εφημερίδα «Η φωνή του ΕΑΜ». Είχαν, βέβαια, σχεδόν όλα τα δημοσιεύματα προπαγανδιστικό χαρακτήρα. Χρήσιμα πάντως αν τα αξιολογούσες και τα έκρινες. Διαχειριστής του εντύπου υλικού ήταν ένας νεαρός Εβραίος από τα Γιάννενα που είχε καταφύγει στην Καστανιά για να γλυτώσει από τους Γερμανούς. Έπιασα φιλία μαζί του και μου επέτρεπε να παίρνω ότι ήθελα. Μια μέρα έπεσε στα χέρια μου ένα φυλλάδιο αφιερωμένο στην Αρχαία Ελλάδα. Το διάβασα με ενδιαφέρον και διαπίστωσα ότι ήταν επικεντρωμένο στη δουλεία που επικρατούσε σε όλες τις πόλεις-κράτη της Αρχαίας Ελλάδας. Θυμάμαι ότι άρχιζε με την φράση: «Η Αρχαία Ελλάδα ήταν μια χώρα δουλοχτητική». Μάταια έψαξα για Μαραθώνα, Σαλαμίνα, Πλαταιές και Θερμοπύλες. Τίποτα για τον αρχαίο ελληνικό πολιτισμό που έλαμψε και φώτισε την οικουμένη. Φαίνεται ότι οι συντάκτες του φυλλαδίου αγνοούσαν ή ήθελαν να αγνοούν τί αισθανόταν, τί πίστευε και τί είχε πει για τον αρχαίο ελληνικό πολιτισμό ο εμπνευστής της κομμουνιστικής ιδεολογίας ΚΑΡΛ ΜΑΡΞ. Όσο περίεργο κι’αν φαίνεται, οι ιδεολογικοί απόγονοι του Μαρξ αγνοούν ή ηθελημένα αποφεύγουν να αναφερθούν στη λατρεία που εξέφραζε σε όλη του τη ζωή για τον αρχαίο πολιτισμό μας ο μεγάλος κοινωνικός και οικονομικός αναλυτής. Αγνοούν την εξαιρετικά ενδιαφέρουσα διατριβή του ΜΑΡΞ πάνω στην αρχαία φιλοσοφία. Αναφέρονται μόνο σε ορισμένα βιβλία του όπως το «Κεφάλαιο», το «Μανιφέστο», η «Υπεραξία», κλπ. Ο τίτλος αυτής της διατριβής είναι «Διαφορά μεταξύ της Δημοκρίτειας και της Επικούρειας Φυσικής Φιλοσοφίας». Με τη διατριβή αυτή, ο ΚΑΡΛ ΜΑΡΞ ανακηρύχθηκε Διδάκτωρ της Φιλοσοφίας στο Πανεπιστήμιο της Ιένας το 1841. Ο φιλόπονος ΜΑΡΞ εργάστηκε σκληρά για να μελετήσει σε βάθος την φιλοσοφία του Δημοκρίτου και του Επίκουρου ώστε να προσδιορίσει τις διαφορές τους. Δεν περιορίστηκε όμως μόνο σ’αυτούς. Μελέτησε και πλήθος άλλων αρχαίων συγγραφέων και φιλοσόφων τους οποίους αναφέρει και στη διατριβή του. Η εκτίμηση και ο θαυμασμός του προς το αρχαίο ελληνικό πνεύμα εκφράζεται ενθουσιωδώς με την εξής εντυπωσιακή φράση, με την οποία καταλήγει στην διατριβή του : «Οι Έλληνες θα μείνουν αιώνια οι δάσκαλοί μας χάριν αυτής της μεγαλειώδους αντικειμενικής αφέλειας που αφήνει κάθε πράγμα να λάμψει δίχως ντύματα».
Αντίθετα προς τον ΜΑΡΞ, υπήρχε μια αποστροφή του κατοχικού ΚΚΕ προς την Αρχαία Ελλάδα και τις αρχαιοελληνικές μας ρίζες. Φαίνεται δε ότι εξακολουθεί να υπάρχει αυτή η αποστροφή σε πολλούς ιδεολογικούς απογόνους τους. Η αποστροφή αυτή εκδηλώνεται συχνά ως αντίθεση στη διδασκαλία της αρχαίας ελληνικής γλώσσας στα σχολεία.
Οι σημερινοί πολέμιοι της αρχαίας ελληνικής γλώσσας προβάλλουν κυρίως το επιχείρημα ότι η γλώσσα αυτή είναι νεκρή. Αυτή που μιλάμε είναι άλλη γλώσσα.
Πόσο όμως νεκρή γλώσσα είναι τα Αρχαία ;
Μία επιγραφή χαραγμένη πάνω σ’ένα κρασοπότηρο που βρέθηκε στην ελληνική αποικία Πιθηκούσες της Αδριατικής τον 8ο αιώνα π.χ. και που θεωρείται η αρχαιότερη με την ισχύουσα γραφή, αναφέρει : «Νέστορος ειμί εύποτον ποτήριον». Τι άλλαξε μετά 2800 χρόνια ; Μόνο το ειμί που έγινε είμαι.
Δεν μπορεί να θεωρηθεί νεκρή γλώσσα η Αρχαία Ελληνική αφού, μιλώντας τη Νέα, την βρίσκουμε συνεχώς μπροστά μας. Θα μπορούσαμε να αναφέρουμε πλήθος παραδειγμάτων. Περιορίζομαι σε ένα : Κανένας δεν αναφέρει τη λέξη ύδωρ στην ομιλία του αλλά το νερό. Όλοι όμως μιλάμε σε καθημερινή βάση για υδραυλικούς, υδραγωγεία, υδροπλάνα, υδροληψίες, υδατοπτώσεις και πλήθος άλλων λέξεων με πρώτο συνθετικό το ύδωρ. Αν κάποιος δεν έχει διδαχθεί Αρχαία, δεν θα γνωρίζει π.χ. ότι η υδατόπτωση προέρχεται από το ύδωρ και το ρήμα πίπτω. Απλώς θα παπαγαλίζει τη λέξη χωρίς να γνωρίζει ότι η λέξη αυτή σημαίνει ότι σημαίνει και ταυτόχρονα εξηγεί γιατί σημαίνει αυτό που σημαίνει. Πρόκειται για λέξη «νοηματική», όπως πλήθος άλλων ελληνικών λέξεων. Αξίζει επ’αυτού να αναφέρουμε τι είπε ο Γερμανός Φιλόσοφος Βέρνερ Χάισεμπεργκ : «Η θητεία μου στην ελληνική γλώσσα υπήρξε η σπουδαιότερη πνευματική μου εμπειρία. Στη γλώσσα αυτή υπάρχει η πληρέστερη αντιστοιχία μεταξύ λέξεων και εννοιολογικού περιεχομένου. Θα αναφέρω δύο χαρακτηριστικές περιπτώσεις λέξεων με το αντίστοιχο εννοιολογικό περιεχόμενο.
Οισοφάγος : από το οίσω που είναι ο μέλλων του ρήματος φέρω, έφερον, οίσω, ήνεγκον, ενήνοχα, ενηνόχειν και το φάγος από τον αόριστο β’ του ρήματος εσθίω, ήσθιον, έδομαι (εξ’ού και έδεσμα) έφαγον, εδήδοκα, εδηκόκειν. Είναι το όργανο που φέρει την τροφή στο στομάχι.
Βωμολόχος : Βωμός + λόχος = ενέδρα από το λοχάω = ενεδρεύω. Τι έκαναν οι βωμολόχοι ; Ενέδρευαν κρυμμένοι κοντά στο βωμό παρακολουθώντας την εναπόθεση των προσφορών προς τους θεούς. Μόλις οι πιστοί απομακρύνονταν, ορμούσαν και άρπαζαν τις προσφορές. Πράξη άκρως ασεβής και ιερόσυλη που συνδέθηκε με την αισχρολογία.
Πρόκειται για δύο λέξεις που συναντάμε συχνά στην καθομιλουμένη.
Η περίφημη ελληνίστρια της Γαλλικής Ακαδημίας Jaqueline de Romilly έγραψε : « Η καλύτερη άσκηση για την ανάπτυξη της ευφυΐας είναι η μελέτη της ελληνικής γλώσσας. Κάθε λέξη κρύβει μία ιδέα». Επ’αυτού έχει αναφερθεί το εξής επεισόδιο με τον Μαρξ. Κάποιος τον επισκέφτηκε για να συζητήσει μαζί του. Ο επισκέπτης ήταν τόσο χοντροκέφαλος που ο Μαρξ έχασε την υπομονή του και του είπε : «Πήγαινε πρώτα να μελετήσεις αρχαία ελληνικά και μετά να έρθεις να συζητήσεις μαζί μου».
Η γλώσσα που μιλάμε είναι ευθεία εξέλιξη της υπέροχης αρχαίας ελληνικής, με την οποία συνδέεται στενά. Οι δικοί μας όμως γλωσσοδιώκτες προτιμούν να κατεβάσουν τη γλώσσα μας χαμηλά και να προσφέρουν στο λαό ένα απογυμνωμένο γλωσσικό όργανο, ώστε να φθάνει ευκολότερα η παιδεία στη μάζα, αντί να φροντίσουν να ανέβει το επίπεδο της μάζας. Ισοπέδωση προς τα κάτω.
Ας δούμε τώρα πώς απαντούν μερικοί πνευματικοί γίγαντες στους ιδεοληπτικούς γλωσσοδιώκτες.
Ι. Θεοδωρακόπουλος , φιλόσοφος – Ακαδημαϊκός :
«Η γλώσσα των Ελλήνων από την εποχή του Ομήρου είναι μία και αδιαίρετη».
Francisco Adrados, ισπανός εξέχων ελληνιστής :
« Η ελληνική μαζί με την κινεζική είναι γλώσσες με συνεχή ζώσα παρουσία και πορεία στον ίδιο χώρο από τους ίδιους λαούς 4000 χρόνια, με γραπτή παράδοση 3500 χρόνων.
Ι. Κακριδής, Καθηγητής και εξέχων δημοτικιστής, είπε το 1984, οχτώ χρόνια μετά την κατάργηση των Αρχαίων στο Γυμνάσιο ( 1976) :
«Η γλώσσα μας αργοπεθαίνει, της λείπει το οξυγόνο, δηλαδή τα Αρχαία. Μόνο όποιος έχει διδαχθεί τα Αρχαία μπορεί να γράφει και να μιλά σωστά την νεοελληνική δημοτική».
Γ. Σεφέρης, ποιητής, νομπελίστας :
«Από την εποχή που μίλησε ο Όμηρος ως τα σήμερα, μιλούμε, ανασαίνουμε και τραγουδούμε την ίδια γλώσσα.»
Είπε επίσης ο Σεφέρης : «Ο Θεός μας χάρισε μία γλώσσα ζωντανή, εύρωστη, πεισματάρα, χαριτωμένη που αντέχει μολονότι έχουν εξαπολυθεί όλα τα θεριά να τη φάνε.»
Οδ. Ελύτης, ποιητής, νομπελίστας : (Όταν τα Αρχαία καταργήθηκαν στα Γυμνάσια) :
«Εγώ δεν ξέρω να υπάρχει παρά μία γλώσσα, η ενιαία ελληνική, όπως εξελίχθηκε από την αρχαία και που έπρεπε να είναι το μεγάλο καμάρι μας και το στήριγμα. Οι ρίζες της είναι εκεί στ Αρχαία και λυπάμαι που καταργήθηκαν στα Γυμνάσια»…
«Το να λέει ο έλληνας ποιητής ακόμα σήμερα «ουρανός» ή «θάλασσα» ή «ήλιος» ή «σελήνη» ή «άνεμος», όπως το έλεγαν η Σαπφώ και ο Αρχίλοχος, δεν είναι μικρό πράγμα. Είναι πολύ σπουδαίο. Επικοινωνούμε κάθε στιγμή μιλώντας με τις ρίζες μας, τις ρίζες μας που βρίσκονται εκεί : στα Αρχαία».
Ας θυμίσουμε και τους τρεις πρώτους στίχους από το ΑΞΙΟΝ ΕΣΤΙ του Ελύτη :
«Τη γλώσσα μου έδωσαν ΕΛΛΗΝΙΚΗ, το σπίτι φτωχικό στις αμμουδιές του Ομήρου
Μονάχη έγνοια η γλώσσα μου στις αμμουδιές του Ομήρου».
Άγγελος Ζαχαρόπουλος
Επίτιμος Διευθυντής Ευρωπαϊκής Επιτροπής
Επίτιμος Διδάκτωρ του Γεωπονικού Πανεπιστημίου
πρ. Γενικός Διευθυντής Υπουργείου Γεωργίας