AChecker validation success

ΑΓΓΕΛΟΣ ΖΑΧΑΡΟΠΟΥΛΟΣ: Η ΟΔΥΣΣΕΙΑ ΤΗΣ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗΣ ΜΑΣ ΠΟΡΕΙΑΣ. ΜΑΡΤΥΡΙΕΣ ΓΙΑ ΤΟ ΠΑΡΕΛΘΟΝ ΚΑΙ ΣΚΕΨΕΙΣ ΓΙΑ ΤΟ ΜΕΛΛΟΝ

 

Copyright © Άγγελος Ζαχαρόπουλος και εκδόσεις Μίνωας, 2011

Παραγωγή: MINΩAΣ A.E.E.

1η έκδοση: Μάιος 2011

ΠΡΟΛΟΓΟΣ

Η διεθνής χρηματοοικονομική κρίση που ξεκίνησε το 2007 στις ΗΠΑ και στη Δυτική Ευρώπη σύντομα μετατράπηκε σε παγκόσμια και στη συνέχεια εξελίχτηκε σε δημοσιονομική κρίση των χωρών της περιφέρειας της Ευρωζώνης, με πρώτη την Ελλάδα.

Το επίκεντρο λοιπόν της προσοχής μας, των σκέψεων και συζητήσεών μας εδώ και αρκετό καιρό είναι αυτή η εξελισσόμενη οικονομική κρίση.

Τι μας επιφυλάσσει το μέλλον; Ποιες είναι οι προοπτικές της ελληνικής οικονομίας; Υπάρχουν αξιόπιστες προτάσεις για έξοδο από την κρίση; Και βέβαια ποια είναι τα αίτια που την προκάλεσαν; Οφείλεται μήπως στον στρεβλό χαρακτήρα της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Νομισματικής Ένωσης (ΟΝΕ), που είχε ως αποτέλεσμα να εντείνει τις διαφορές στην ανταγωνιστικότητα μεταξύ των μελών της Ευρωζώνης, μεταξύ κέντρου και περιφέρειας;

Η ιστορία, οι προηγούμενες εμπειρίες, τα λάθη και οι επιτυχίες μας μπορούν να συμβάλουν στην κατανόηση των σημερινών προβλημάτων και να μας καθοδηγήσουν στην αποτελεσματικότερη αντιμετώπισή τους.

Η ένταξη της Ελλάδας στην Ευρωπαϊκή Οικονομική Κοινότητα καθόρισε τη μορφή και τις συνθήκες μέσα στις οποίες εξακολουθούμε να ζούμε μέχρι σήμερα. Είναι λοιπόν αναμενόμενο να κινεί το ενδιαφέρον για μελετητές και αναγνώστες της σύγχρονης ελληνικής ιστορίας. Παρά την πλούσια εκδοτική παραγωγή των τελευταίων ετών, τα γεγονότα, οι πρωταγωνιστές, η ιδεολογία και η στρατηγική, οι οικονομικές πτυχές και η ανθρώπινη εμπειρία διατηρούν αμείωτο το ενδιαφέρον για έρευνες και πληροφορίες που εμπλουτίζουν τη γνώση μας για τα γεγονότα και την περίοδο που ήταν καθοριστική για τη χώρα μας.

Πολλοί ερευνητές έχουν αποτυπώσει, αναλύσει και περιγράψει τα γεγονότα με σημαντικές μελέτες για ολόκληρη την περίοδο ή επιμέρους διαστάσεις της.

Το παρασκήνιο ιδιαίτερα των συζητήσεων για την ένταξη της Ελλάδας στην ΕΟΚ, όπως το αφηγείται ένας από τους διαπραγματευτές​ και συντελεστές των γεγονότων που άλλαξαν την πορεία της χώρας είναι εξαιρετικά διδακτικό και χρήσιμο.

Ο ρόλος του Κωνσταντίνου Καραμανλή, οι παρεμβάσεις και οι συνομιλίες του με τους Ευρωπαίους ηγέτες, οι οποίοι αρχικά ήταν εναντίον της ελληνικής υποψηφιότητας. Οι πολιτικοί ελιγμοί του Ανδρέα Παπανδρέου πριν και μετά τις εκλογές του 1981, και οι σχέσεις του μετά την ανάληψη της εξουσίας με τον τότε Πρόεδρο της Δημοκρατίας Κ. Καραμανλή. Ανέκδοτα περιστατικά, συγκρούσεις και διαφωνίες, οδηγίες, στοιχεία και πληροφορίες, καθώς και στιγμές αγωνίας και έντασης, όπως από την καθοριστική τελευταία νύχτα των διαπραγματεύσεων, αποκαλύπτει εμπεριστατωμένα ο συγγραφέας.

Μας ανοίγει διάπλατα την αυλαία της ευρωπαϊκής πολιτικής και διπλωματικής σκηνής καταγράφοντας τις δραστηριότητες και πρωτοβουλίες των πρωταγωνιστών και μας δίνει την ευκαιρία, μετά από τόσες δεκαετίες, να παρακολουθήσουμε τις κινήσεις τους και γενικά τα τεκταινόμενα στο χρονικό διάστημα όχι μόνο της διεξαγωγής των διαπραγματεύσεων αλλά και πριν και μετά από αυτές. Μια ιστορική δηλαδή περίοδο εξαιρετικά σημαντική, μια περίοδο που συνεχίζει να μας αποκαλύπτεται στις λεπτομέρειές της από την εξαιρετική αυτή αφήγηση.

Η πολιτική σύνδεση της Ελλάδας με την Ευρωπαϊκή Κοινότητα αποτέλεσε έναν από τους κύριους άξονες της πολιτικής στρατηγικής που ακολούθησε ο Κ. Καραμανλής από το 1958. Η Ευρώπη ήταν εκείνη την εποχή υπό ανοικοδόμηση και, χάρη στις μεγάλες προσωπικότητες που ηγούντο στη Γαλλία και στη Γερμανία, απέπνεε ένα αίσθημα αισιοδοξίας για το μέλλον. Ο Καραμανλής είχε προβλέψει ότι η ευρωπαϊκή προοπτική​ ήταν ο μόνος δρόμος για τη χώρα. Ο λόγος που επέμεινε για την ένταξη στην ΕΟΚ ήταν η εξασφάλιση πολιτικής και οικονομικής ισορροπίας και ενίσχυσης της χώρας.

Πρώτα από όλα, η συμμετοχή στην Κοινότητα θα βοηθούσε το ελληνικό κράτος στη σταθεροποίηση του δημοκρατικού του πολιτεύματος και των θεσμών του. Επιπλέον η Ελλάδα είχε ανάγκη εισαγωγής επενδυτικών κεφαλαίων και μόνο μέσω της σύνδεσης με την κοινή «αγορά των έξι» θα μπορούσε να επιτευχθεί ο στόχος αυτός. Ήταν αναμενόμενο ότι η Κοινότητα, που έδινε έμφαση στις έννοιες της αλληλεγγύης, της συνοχής και της ισόρροπης ανάπτυξης, θα στήριζε τις προσπάθειες του ελληνικού κράτους για τον εκσυγχρονισμό και την ανάπτυξη της οικονομίας και της κοινωνίας του, πράγμα που συνέβη μέσω των Ολοκληρωμένων Μεσογειακών Προγραμμάτων και των ΚΠΣ. Επιπλέον, η Ελλάδα θέλησε μέσα από τη συμμετοχή της στην Κοινότητα να ενισχύσει τη θέση της έναντι της Τουρκίας, η οποία αποτελούσε τη μεγαλύτερη απειλή, μετά μάλιστα την εισβολή και κατάληψη του βόρειου εδάφους της Κύπρου. Επιθυμούσε τέλος την περαιτέρω ανεξαρτητοποίησή της στο διεθνές και περιφερειακό σύστημα, καθώς και την ενεργό συμμετοχή της στις διαδικασίες της ευρωπαϊκής ενοποίησης.

Η πρώτη προσπάθεια σύνδεσης της Ελλάδας με την Ευρωπαϊκή Κοινότητα πραγματοποιήθηκε με την υποβολή της αίτησης για σύνδεση το 1959, και έτσι η Ελλάδα αποτέλεσε το πρώτο κράτος που υπέγραψε Συμφωνία Σύνδεσης με την ΕΟΚ το 1961, η οποία προέβλεπε την πλήρη ένταξη της χώρας το 1984.

Η εγκαθίδρυση της δικτατορίας στην Ελλάδα το 1967 ανάγκασε την Ευρωπαϊκή Κοινότητα να διακόψει τις διαδικασίες της ένταξης. Μετά την αποκατάσταση της Δημοκρατίας, ο Κ. Καραμανλής υπέβαλε επισήμως αίτηση ένταξης της Ελλάδας στην ΕΟΚ το 1975. Η αίτηση για πλήρη ένταξη και έναρξη των διαπραγματεύσεων έγινε δεκτή από το Συμβούλιο Υπουργών της ΕΟΚ ένα χρόνο μετά. Την 1η Ιανουαρίου 1981, η Ελλάδα γίνεται το 10ο μέλος της ΕΟΚ. Πρόκειται για μια καθοριστική ημέρα για τη σύγχρονη ελληνική ιστορία. Τότε ξεκίνησε για τη χώρα μια δύσκολη περίοδος, καθώς οι ελληνικές προσπάθειες πέρασαν από πολλά στάδια αβεβαιότητας και αμφιβολιών. Παράλληλα όμως η περίοδος μετά το 1981 ανέδειξε και τις δυνατότητες της Ελλάδας να προχωρεί μπροστά, όταν υπάρχουν κατάλληλες πολιτικές συνθήκες και όραμα.

Με την υπογραφή της Συνθήκης Προσχώρησης άρχισε για την Ελλάδα μια μακρόχρονη και επίπονη διαδικασία προσαρμογής στις κοινοτικές διαδικασίες, σε ένα νέο περιβάλλον, με μεγάλες οικονομικές, πολιτικές και πολιτιστικές προκλήσεις, αλλά και πολλές προσδοκίες. Προς αυτή την κατεύθυνση η χώρα έπρεπε να επιλύσει τα διαρθρωτικά προβλήματα που αποτελούσαν τροχοπέδη στην επίτευξη βιώσιμης ανάπτυξης και να ξεπεράσει πολλά από τα εμπόδια που υπονόμευαν το μέλλον της.

Η τότε ΕΟΚ, όπως επιβεβαιώνει ο συγγραφέας, εξέφρασε το δισταγμό της απέναντι στην ένταξη της Ελλάδας επικαλούμενη μια σειρά από προβλήματα, όπως η σχέση της χώρας με την Τουρκία, η κακή οικονομική κατάσταση και η παράλληλη υποβολή αίτησης ένταξης της Ισπανίας και της Πορτογαλίας. Τελικά, ύστερα από σκληρές διαπραγματεύσεις δέχτηκε την πλήρη και ισότιμη ένταξή μας στην Κοινότητα.

Η εμπειρία της Ελλάδας στην Ευρωπαϊκή Ένωση χαρακτηρίζεται από μια σειρά θεαματικών αλλαγών προς όφελος της χώρας. Η ελληνική οικονομία και η χώρα συνολικά σημείωσαν αλματώδη πρόοδο, με αποκορύφωμα, όπως θεωρήθηκε τότε, την ένταξη στην Οικονομική και Νομισματική Ένωση και την καθιέρωση του ευρώ ως επισήμου νομίσματος. Παράλληλα, σημειώθηκε γενική άνοδος του βιοτικού επιπέδου, που είχε ως αποτέλεσμα την αύξηση του εισοδήματος και του ΑΕΠ.

Ένας συνοπτικός απολογισμός της παρουσίας της Ελλάδας στην Ε.Ε. μέχρι την κρίση δημιουργεί την κοινή πεποίθηση ότι η ένταξη της χώρας ωφέλησε τόσο την Ένωση όσο και την ίδια. Η ισορροπία αυτή διαταράχθηκε και προβλήματα δημιουργήθηκαν​ από την αδυναμία της Ελλάδας και των άλλων περιφερειακών κρατών να ανταγωνισθούν τις κεντρικές χώρες, πέραν των άλλων λόγων, κυρίως εξαιτίας των περιορισμών και ατελειών της ενιαίας νομισματικής πολιτικής. Κατεγράφησαν έτσι τεράστια ελλείμματα στα ισοζύγια τρεχουσών πληρωμών της περιφέρειας με αντίστοιχα κέρδη, πλεονάσματα του κέντρου.

Ο Άγγελος Ζαχαρόπουλος προσφέρει ένα σημαντικό ανάγνωσμα-μαρτυρία. Ένα βιβλίο με δυναμική, με νέα άγνωστα στοιχεία και εκτιμήσεις, πτυχές, πληροφορίες, απαραίτητο για τους επαγγελματίες και ερασιτέχνες μελετητές της σύγχρονης Ελλάδας.

Το βιβλίο του όμως είναι ενδιαφέρον και για έναν πρόσθετο λόγο: τονίζει, πάντα με χιούμορ, την επίδραση που είχε το τυχαίο και το ασήμαντο στην πορεία των διαπραγματεύσεων.

Οι ιστορικοί γράφουν εκ των υστέρων. Έχουν την τάση να θεωρούν ότι ένα συγκεκριμένο αποτέλεσμα πρέπει να απορρέει από κάποιον σκοπό που μπορεί να εξακριβωθεί. Οι πολιτικοί υποθάλπουν αυτή την εσφαλμένη αντίληψη ισχυριζόμενοι ή υπαινισσόμενοι συνήθως στα απομνημονεύματά τους ότι όσα συνέβησαν ήταν πράγματι αυτά τα οποία επεδίωκαν να συμβούν.

Αλλά αυτοί που έχουν παρακολουθήσει την ιστορία σε εξέλιξη και έχουν συμβάλει σε αυτήν, όπως ένας δημόσιος λειτουργός για αρκετές δεκαετίες, έχουν μάθει πόσο σημαντική είναι η επιρροή στις αποφάσεις και στις εξελίξεις του απροσχεδίαστου και απρόβλεπτου, του επιφανειακού και επιπόλαιου, του τυχαίου και του αυτοσχέδιου. Γνωρίζουν ότι η μοίρα των ανθρώπων και των εθνών πολύ συχνά καθορίζεται από την τύχη, την αδυσώπητη σειρά συμπτώσεων, και από την ανοησία, τις αδυναμίες, τις παραξενιές και ιδιοτροπίες των ισχυρών της στιγμής.

Σταύρος Δήμας

Αντιπρόεδρος της Νέας Δημοκρατίας,

πρώην Υπουργός, πρώην Επίτροπος της Ε.Ε.

Ολόκληρο το βιβλίο είναι ελεύθερα διαθέσιμο στον υπερσυνδεσμο που βρίσκεται στο τέλος της ανάρτησης.