9 Μαρτίου 1941 Εαρινή επίθεση των Ιταλών. Ύψωμα 731-717.
Σήμερα 9 Μαρτίου 2021 συμπληρώνονται 80 χρόνια από τη συντριβή των Ιταλών στην εαρινή τους επίθεση κατά της Ελλάδας στο Αλβανικό μέτωπο. Είναι μέρα μνήμης, μέρα δόξας και μέρα περισυλλογής μιας και ένας άλλος υπερφίαλος αυταρχικός ηγέτης ο Σουλτάνος, όπως ο μεγάλος Ντούτσε, απειλεί τη χώρα μας.
Οι Ιταλοί μετά την αναίτια επίθεση στην Ελλάδα στις 28 Οκτ 1940, αναγκάσθηκαν μετά από συνεχείς ελληνικές νίκες να υποχωρήσουν στην Αλβανία. Η συντριπτική υπεροχή σε μέσα και άνδρες (αεροπλάνα, κανόνια, τανκς, πλοία και 8 εκατομμύρια λόγχες) ανατράπηκε από την συστηματική προετοιμασία, την αποφασιστικότητα και την ανδρεία των Ελλήνων.
Οι Ιταλοί ηττήθηκαν σε κάθε μάχη που έδωσαν με τους Έλληνες. Ο Φύρερ αφού διαπίστωσε την αδυναμία υποταγής της Ελλάδας από τους Ιταλούς αποφάσισε την εκτέλεση του δικού του σχεδίου επίθεσης («Μαρίτα»). Ο Ντούτσε προκειμένου να προλάβει την οικειοποίηση της νίκης από τους Γερμανούς συγκέντρωσε μία τεράστια δύναμη για την εαρινή επίθεση που θα συνέτριβε τους Έλληνες.
Από τη γραμμή του μετώπου επιλέχθηκε ως κύριο σημείο επίθεσης το ύψωμα 731 ένα ύψωμα κλειδί για τη διάρρηξη και ανατροπή των Ελλήνων. Δίπλα ακριβώς βρίσκεται το ύψωμα 717. Το κύριο βάρος της επίθεσης έλαχε στην 1η Μεραρχία με τα τρία Συντάγματά της 4ο, 16ο και 5ο. Το 5οΣύνταγμα Πεζικού επανδρωμένο κυρίως από Καρδιτσιώτες και Τρικαλινούς κάλυπτε την παραμονή της επίθεσης με το 2ο Τάγμα (Τχης Κασλάς Δημήτριος) το Υψ. 731. το 3ο (Τχης Χειμαριώτης Σπυρίδων ) στο Υψ. 717 και Μπρέγκου Ράπιτ, και το 3ο Τάγμα του 4 ΣΠ (Τχης Μπαλντούμης Ιωάννης) στο Κιάφε Λουζίτ. Αυτές οι Μονάδες έμελλε να σηκώσουν το βάρος της Ιταλικής επίθεσης που εκτέλεσαν με τέσσερις μεραρχίες και δυο τάγματα μελανοχιτώνων. Μετά τις 4 πρώτες ημέρες θα αντικατασταθούν από μονάδες του 19ο Σ.Π.
Η επίθεση άρχισε νωρίς το πρωί της 9ης Μαρτίου 1941. Γράφει στο ημερολόγιό του ο Τχης Δημ. Κασλάς Δκτης του 2ου Τάγματος:
«Σμήνη αεροπλάνων ρίπτουν συνεχώς τα φορτία των επί των υψωμάτων 731 και 717. Το ύψωμα 731 όπου το Τάγμα μου σείεται συνεχώς, σκόνη, φωτιά καπνός, η ατμόσφαιρα είναι βαριά, δύσκολα αναπνέει κανείς από τα αέρια των εκρήξεων. κόλασης πυρρός, Μας περιβάλλον οι καπνοί και οι φλόγες. Δεν μπορούμε να διακρίνουμε στα 10 μέτρα το ύψωμα 731 ήτο δασωμένο με δένδρα 4-5 μέτρα εντός διώρου έμεινεν γυμνό….»
Ας δούμε μέσα από τα μάτια του Έφεδρου Ανθυπολοχαγού πεζικού Γκαλέα Κωνσταντίνου του Θεοδώρου τη μάχη:
«Το πρωί της 9ης Μαρτίου, 6:30 άρχισε σφοδρός βομβαρδισμός σε όλο το μέτωπο και ιδιαίτερα στα υψώματα 731 και 717 όπου βρισκόταν το 5ο Σύνταγμα-1 η Μεραρχία και ανασκάφθηκαν τα πάντα. Στις 7 η ώρα, οι Ιταλοί, θεωρώντας ότι είχαμε αποδεκατισθεί, έκαναν επίθεση με το ιταλικό πεζικό τους με συνεχιζόμενους τους βομβαρδισμούς του πυροβολικού. Παρόλη την προπαρασκευή του πυροβολικού τους και την αεροπορική υποστήριξη. Τους αιφνιδιάσαμε με ισχυρή αντεπίθεση παρά τις απώλειες που είχαμε και εφ’ όπλου λόγχη, φωνάζοντας και πάλι “αέρα, αέρα” τους απωθήσαμε και διαλύθηκαν σε αταξία έχοντας τρομακτικές απώλειες και αφήνοντας πίσω τους αιχμαλώτους. Δεχθήκαμε αλλεπάλληλες 9 (εννέα) επιθέσεις μέχρι το βράδυ στις 18:30. Τις αποκρούσαμε όλες με βαριές απώλειες εκατέρωθεν. Τελικά αναγκαστήκαμε να συμπτυχθούμε αφήνοντας το 717 ύψωμα.... στο ύψωμα 731 που ήταν ο κύριος στόχος των Ιταλών.»
Ο συγχωριανός μας Έφεδρος Ανθυπασπιστής του 5ου ΣΠ Παναγιώτης Κόγιας του Νικολάου (Καστανιά-Καρδίτσας) βρίσκονταν πάνω στο ύψωμα 717 θέση Μονάστερο Μπρέκου Ράπιτ Μπούμπεσι. Το ύψωμα χρησιμοποιούνταν σαν προωθημένο παρατηρητήριο και σημείο ελέγχου. Πολλαπλάσιες δυνάμεις με λυσσασμένες επιθέσεις το απομόνωσαν και τελικά το κατέλαβαν. Ο Παναγιώτης Κόγιας ήταν ο αδερφός του Σεραφείμ Κόγια (μετέπειτα Προέδρου την Κοινότητας Καστανιάς) και σκοτώθηκε αμυνόμενος πάνω στο 717 στις 9 Μαρτίου 1940.
Ο Λοχίας Βασίλειος Καλμπούρος που πολέμησε στο 731 γράφει στο ημερολόγιό του:
«ΚΥΡΙΑΚΗ 9/3/1941
Ἀπό τίς 6 τό πρωί ἦλθαν τά Στοῦκας καί βομβαρδιστικά καί ἐβομβάρδισαν μέ λύσσα τήν πρώτη γραμμή. Τό Ἰταλικό Πυροβολικό ἔβαλλε φρικτά. Στάς 7 ἄρχισε ἡ ἐπίθεσις. Διαθέτουμε 1 πολυβόλο καί 3 ὁπλ/λα, 30 τουφέκια καί 120 χειροβομβίδες. Τά ὁπλοπολυβόλα ἄχρηστα, τό πολυβόλο χωρίς Πυρομαχικά. Οἱ χειροβομβίδες ἐτελείωσαν. Ὄρθιοι ἔξω τό στῆθος ἀπό τό χαράκωμα, μέ τά τουφέκια τούς ἐγυρίζαμε πίσω καί μέ τό «Ἀέρα». Αὐτοί ἦσαν τουλάχιστον 400. Εἴχαμε νεκρούς καί τραυματίας. Ἐμείναμε 15 δίχως μία σφαίρα. Τότε… ὀπισθοχώρησις ἀδύνατον. Ἦλθαν μαινόμενοι καί μᾶς ἔπιασαν...»
Ο πολυβολητής Hotchkiss Χρήστος Κατσαρός αδερφός του πατέρα μου, ήταν «Δευτέρα γραμμή αμύνης», όπως έλεγε, στη θέση Μπούμπεσι (πίσω δεξιά του 731) στις 9 Μαρτίου με το 33 ΣΠ. «Ήταν μία κόλαση...έριξα 9.000 σφαίρες σε μία μέρα, περισσότερες από οποιαδήποτε άλλη μάχη. Το πολυβόλο ζεσταίνονταν και αλλάζαμε την κάνη κάθε λίγο. Επειδή δεν προλάβαινε η εφεδρική να κρυώσει οι γεμιστές την κατούραγαν για να κρυώσει ώστε να μπορέσουμε να συνεχίσουμε. Το πολυβόλο ζεστάθηκε τόσο πολύ το απόγευμα ώστε «έφτυνε» τις σφαίρες μπροστά μας....
Κάποια στιγμή μία μεγάλη δύναμη Ιταλών πέρασε σε μία χαράδρα ανάμεσά σε μας και στις δυνάμεις του 731. Εκεί έγινε σφαγή των Ιταλών. Μερικά πυροβόλα ήταν τόσο κοντά στη γραμμή των Ιταλών, που έβαζαν σε ευθεία. Οι Ιταλοί περικυκλωμένοι βάλλονταν από κάθε πλευρά και με τεράστιες απώλειες σήκωσαν άσπρες σημαίες. Πάνω από 700 αιχμάλωτοι...»
Η νίκη των Ελλήνων στο ύψωμα 731 επιστέγασε μία διαδοχή νικηφόρων μαχών στις οποίες ο ελληνικός στρατός δεν άφησε περιθώρια στον υπερφίαλο Ντούτσε. Ο ίδιος παρακολούθησε από κοντινό παρατηρητήριο τη συντριβή της prima vera, αλλά και των ονείρων του για νέα ρωμαϊκή αυτοκρατορία.
Το τίμημα της νίκης όμως ήταν βαρύ για το 5ο Σύνταγμα: Αξιωματικοί: νεκροί 6, τραυματίες 8, εξαφανισθέντες 1. Οπλίτες: νεκροί 119, τραυματίες 425, εξαφανισθέντες 27.
Ο αγώνας στο 731 και 717 ήταν αγώνας όλης της Ελλάδας. Στη μάχη πολέμησαν παιδιά από όλη την Ελλάδα. Υπάρχουν 8.000 ελληνόπουλα σκοτωμένα μέσα στην Αλβανία. Από αυτά έχουν ταφεί περίπου τα 1.200 αφού ταυτοποιήθηκαν με την σύγκριση DNA συγγενών τους. Τα υπόλοιπα μας περιμένουν να τους ταξιδέψουμε όπως κάναμε εδώ και χιλιάδες χρόνια για τους νεκρούς μας. Τις τελευταίες τους στιγμές τα μάτια τους ήταν στραμμένα σε μας, στο μέλλον της τότε Ελλάδας. Αυτά τα παιδιά μέσα στο άνθος της ηλικίας τους ξεψύχησαν νικητές για μας. Όταν καμία φορά παραπαίουμε, να σκεφτόμαστε τι θα ήθελαν να κάνουμε και να παίρνουμε δύναμη από τη θυσία τους.
Αντιπτέραρχος (ΕΑ) ε.α. Π. Κατσαρός
Επίτιμος Διευθυντής Αεράμυνας ΓΕΑ
Πρώην Πρόεδρος της Ελληνικής Επιτροπής Στρατιωτικής Ιστορίας